Przełom lata i jesieni to słońce już mniej bystre i ciepłe, poranki oblane zimną rosą, a mgły przychmurzają okolicę. Babie lato ciągnie flagami swoje artystyczne pajęczyny wieszcząc przyrodzie nadejście jesieni. W lesie i na polach powietrze staje się rześkie, chłodne i gęste. To jesień, to pora roku kojarząca się większości z nas z kolorowymi, opadającymi liśćmi, czy z wyprawą na grzybobranie.
Jednak, nie wszyscy z nas wiedzą, że jest to też czas rykowiska, czyli okresu w którym jeleń- król lasów ma swoje gody.
Jeleń szlachetny – (Cervus elaphus) to zwierze stadne które w większości roku bytuję w dwóch grupach - żeńskich i męskiej. Grupy żeńskie składają się z samic - łań z potomstwem - cielakami oraz samców – młodych byczków poniżej czwartego roku życia. Takimi grupami łań zwanymi chmarami w raz z potomstwem przewodzą najstarsze łanie tzw licówki. Natomiast grupy - chmary męskie tworzą byki które są w podobnym wieku. Dominacja w tej chmarze byków kształtuje się z reguły w zależności od masy ciała oraz wielkości poroża. Należy podkreślić że przez większy okres czasu w roku te dwie grupy osobników jeleni bytują na oddzielnych rewirach. Jednakże na przełomie lata i jesieni panujące do tej pory relacje zmieniają się za sprawa, nadchodzącego okresu godowego u jeleni zwanego rykowiskiem.
Do chmar łań dołączają samce jeleni – byki, po czym wyganiają z chmar młode byczki. Młodzi wygnańcy natomiast żyją, tworząc grupy i bytują w sąsiedztwie rodzinnej chmary.
Dojrzałe, samotne samce jeleni które do chwili obecnej żyły w leśnych ostępach, wychodzą na śródleśne łąki oraz okoliczne pola, są bardzo odważne, prezentując swoją sylwetkę i poroże - poszukują partnerek. Często rankami kiedy słońce wstaje, przy niskich temperaturach w pogodę bezdeszczową i bez wietrzną, panujący spokój i ciszę przerywa przyprawiający o dreszcze ryk jelenia byka. Byk ten zwany „organistą” rozpoczyna rykowisko. Zaraz po tym z różnych stron lasu odpowiadają mu inne byki chcące przejąć jego chmarę łań. Jeżeli znajdzie się w sąsiedztwie pilnowanej chmary śmiałek który stanie do konkurencji zabiegania o podwładną chmarę łań, rywale podejmują tzw. „marsz równoległy” prezentując w tym celu swoje sylwetki, wielkość poroża oraz swój intensywny zapach. Jeżeli rywal nie odpuszcza dochodzi do bezpośredniego starcia byków. Walka ta polega na bezpośrednim krzyżowaniu i splataniu się poroża zwanego „wieńcem”. Niekiedy również zwierzyna te zadaje sobie bolesne i śmiertelne ciosy. Ten rywal który wygra walkę obejmuję władzę nad chmarą łań, oraz ma możliwość przekazania swoich genów. Natomiast pokonany odchodzi z niczym. Po tak pięknych tańcach i zalotach misternego rykowiska po około 34 tygodniach pojawi się na świecie jego najważniejszy efekt – młode pokolenia jeleni.
Wraz z końcem rykowiska porykiwanie byków cichnie, wyczerpane samce okresem godowym zaszywają się w leśnych ostępach gdzie intensywnie odpoczywają i żerują aby nadrobić 25% ubytku ciała. Później byki łączą się w męskie chmary i tak żyją aż do następnego rykowiska.
Kiedy rykowisko cichnie na dobre a jesień ubierze przyrodę w paletę barw w połowie października rozpoczynają sie gody danieli (Dama, dama) zwane bekowiskiem.
Podobnie jak jelenie szlachetne , daniele również są gatunkiem zwierząt stadnych . Łączą się w różne grupy zwane rudlami. Można spotkać rudel samic-łań z młodzieżą, pojedyncze łanie z potomstwem , rudle samej młodzieży, rudle samców-byków oraz rudle mieszane. Można również spotkać pojedyncze starsze byki.
Na początku bekowiska samce danieli – byki tworzą w ziemi wgłębienia zwane „kołyskami” do których oddają mocz i stopniowo je pogłębiają. Po pewnym czasie dołki nabierają bardzo intensywnego zapachu. Samce byki na leśnych polanach w słońcu wydają charakterystyczny odgłos zwane chrapaniem aby zgromadzić przy sobie jak najwięcej łań. Odgłos ten określany jest jako beczenie - stąd też nazwa bekowiska. W tym czasie byki gromadzą przy sobie rudel około 8 samic-łań i dbają o ich względy, broniąc zdobyte łanie przed innymi samcami. Byki danieli w tym czasie również walczą , może nie taki walecznie jak jelenie szlachetne ale również zacięcie. Przepychają się nawzajem swoim porożem zwanym łopatami. Ze względu na charakterystyczną budowę poroża walki znacznie rzadziej kończą się tragicznie. Byki zdobyte samice trzymają przy sobie około 2 tygodni, podczas których w przygotowanej kolebce dochodzi do kopulacji osobników. Po około 32 tygodniach na świat przychodzą młode daniele zwane cielętami.